اسپیرومتری چیست و چه کاربردی دارد؟

اسپیرومتری یک تست معمول است که برای ارزیابی عملکرد ریه های شما با اندازه گیری میزان هوای تنفسی، میزان بازدم و سرعت بازدم استفاده می شود.

اسپیرومتری برای تشخیص آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و سایر شرایطی که بر تنفس تأثیر می‌گذارند استفاده می‌شود. همچنین ممکن است به صورت دوره ای برای نظارت بر وضعیت ریه شما و بررسی اینکه آیا درمان یک بیماری مزمن ریوی به شما کمک می کند تا بهتر نفس بکشید استفاده شود.

چرا اسپیرومتری انجام می شود

اسپیرومتری می تواند برای کمک به تشخیص بیماری ریوی در صورت داشتن علائم یا اگر پزشک شما احساس می کند که در معرض خطر ابتلا به یک بیماری خاص ریوی هستید، استفاده می شود.

برای مثال، اگر سرفه یا تنگی نفس مداوم دارید، یا اگر بالای 35 سال دارید و سیگار می کشید، ممکن است اسپیرومتری توصیه شود.

شرایطی که با استفاده از اسپیرومتری قابل تشخیص و نظارت است عبارتند از:

• آسم – یک وضعیت طولانی مدت که در آن راه های هوایی به طور دوره ای ملتهب (متورم) و باریک می شوند.
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) – گروهی از بیماری های ریوی که در آن راه های هوایی باریک می شوند.
• فیبروز کیستیک – یک بیماری ژنتیکی که در آن ریه ها و دستگاه گوارش با مخاط غلیظ و چسبنده مسدود می شوند.
• فیبروز ریوی – اسکار ریه ها

اگر قبلاً 1 مورد از این بیماری ها را تشخیص داده اند، ممکن است اسپیرومتری برای بررسی شدت بیماری یا نحوه پاسخ شما به درمان انجام شود.

اسپیرومتری همچنین یک آزمایش استاندارد برای افرادی است که برای جراحی در نظر گرفته می شوند یا برای بررسی سلامت عمومی افرادی که بیماری های دیگری مانند آرتریت روماتوئید دارند.

نحوه آماده شدن برای تست

اگر از برونکودیلاتورها (داروهایی که معمولاً استنشاقی هستند که به آرامش و گشاد شدن راه‌های هوایی شما کمک می‌کنند) استفاده می‌کنید، ممکن است لازم باشد از قبل استفاده از آن را متوقف کنید.

همچنین باید 24 ساعت قبل از انجام آزمایش از استعمال دخانیات خودداری کنید و چند ساعت قبل از نوشیدن الکل، ورزش شدید یا خوردن وعده های غذایی زیاد خودداری کنید.

بهتر است در روز آزمایش لباس گشاد و راحت بپوشید.

در طول آزمایش اسپیرومتری چه اتفاقی می افتد

شما در طول آزمایش می‌نشینید و یک گیره نرم روی بینی شما قرار می‌گیرد تا هوا از آن خارج نشود.

آزمایش‌کننده آنچه را که باید انجام دهید توضیح می‌دهد، و ممکن است از شما خواسته شود ابتدا چند تمرین انجام دهید.
وقتی برای آزمون آماده شدید، از شما خواسته می شود:

• به طور کامل استنشاق کنید، بنابراین ریه های شما کاملاً از هوا پر می شود
• لب های خود را در اطراف قطعه دهانی محکم ببندید
• تا جایی که می توانید سریع و با قدرت بازدم کنید و مطمئن شوید که ریه های خود را کاملا خالی کرده اید
• برای اطمینان از یک نتیجه قابل اعتماد، معمولاً باید حداقل 3 بار تکرار شود.

به طور کلی، قرار آزمایش شما باید حدود 30 تا 90 دقیقه طول بکشد. شما می توانید به زودی پس از پایان آزمایشات به خانه بروید و به فعالیت های عادی خود بازگردید.

تست اسپیرومتری نرمال

اسپیرومتری دو جزء اصلی را اندازه گیری می کند:

ظرفیت حیاتی اجباری (FVC). FVC بالاترین مقدار هوایی است که می توانید پس از تنفس عمیق از آن خارج کنید.
حجم بازدم اجباری (FEV1). FEV1 مقدار هوایی است که در یک ثانیه بیرون می دهید.
برای تفسیر نتایج تست تنفس و رسیدن به مقدار نرمال پزشک باید مقادیر FVC و FEV۱ را باهم مقایسه کند. اگر مقدار FEV۱ در بازه ۸۰٪ مقدار عادی باشد، نتیجه تست اسپیرومتری نرمال خواهد بود. مقدار FEV۱/FVC هم زمانی نرمال است که ۷۰٪ باشد؛ البته رقم تست اسپیرومتری نرمال برای افراد بالای ۶۵ سالُ ۶۵٪ است.

همچنین از روی تست میتوان به موارد زیر پی برد.

• بیماری انسدادی ریه. آسیب به ریه ها یا مجاری تنفسی، تنفس تمام هوای ریه ها را دشوار می کند. علل شایع بیماری انسدادی ریه شامل آسم، برونشکتازی، COPD و فیبروز کیستیک است.
• بیماری ریوی محدود کننده شما نمی توانید ریه های خود را به طور کامل گسترش دهید. علل شایع بیماری محدود کننده ریه ممکن است شامل اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، بیماری بینابینی ریه، دیستروفی عضلانی، سارکوئیدوز و اسکولیوز باشد.

موارد منع استفاده از اسپیرومتری

• بیماری‌های قلبی شدید: افرادی که دچار بیماری‌های قلبی حاد هستند ممکن است نتوانند با موفقیت از اسپیرومتری استفاده کنند.
• عفونت‌های ویروسی: در برخی موارد، افراد دچار عفونت‌های ویروسی مانند آنفلوآنزا ممکن است نتوانند از اسپیرومتری استفاده کنند تا جلوگیری از انتقال عفونت به دیگران.
• صدمات یا جراحی تازه ریه: افرادی که اخیراً صدمه یا جراحی ریه داشته‌اند، ممکن است نتوانند به طور صحیح از اسپیرومتری استفاده کنند.
• اختلالات جدی در ریه: در برخی اختلالات جدی در ریه که ممکن است باعث نقض عملکرد ریه شوند، استفاده از اسپیرومتری ممکن است مناسب نباشد.
• عدم همکاری بیمار: اگر بیمار به دلیل عدم همکاری یا عدم توانایی در انجام تست‌های تنفسی به درستی، نتواند با اسپیرومتری همکاری کند، نتایج تست ممکن است دقیق نباشد.
• فرآیندهای ناصحیح یا غلط تنفسی: اگر بیمار فرآیندهای تنفسی را به درستی انجام ندهد، ممکن است نتایج تست تنفسی دقیق نباشد.

خطرات و عوارض جانبی

اسپیرومتری یک آزمایش ساده است و به طور کلی بسیار ایمن در نظر گرفته می شود. برخی از افراد ممکن است پس از مدت کوتاهی احساس سرگیجه، ضعف، لرزش، بیماری یا خستگی کنند.

اکثر افراد می توانند با خیال راحت تست اسپیرومتری را انجام دهند. اما این آزمایش فشار داخل سر، قفسه سینه، معده و چشم‌ها را در حین بازدم افزایش می‌دهد، بنابراین اگر شرایطی دارید که ممکن است بدتر شود، ممکن است نیاز به تأخیر یا اجتناب از آن باشد.

به عنوان مثال، در صورت داشتن آنژین ناپایدار، حمله قلبی، فشار خون بالا کنترل نشده یا عمل جراحی در ناحیه سر، قفسه سینه، معده یا چشم، اسپیرومتری ممکن است بی خطر نباشد یا اخیراً دچار آنژین ناپایدار شده باشید.

جمع بندی

بیماری‌های تنفسی اخیراً در ایران به دلیل جایگاه دومی که پس از بیماری‌های قلبی و عروقی به خود اختصاص داده‌اند، اهمیت بیشتری یافته‌اند. تست اسپیرومتری، یک آزمون ارزیابی عملکرد ریه است که توسط پزشکان فوق‌تخصص ریه تجویز می‌شود. این تست مفید است زمانی که علائمی نظیر احتمال ابتلا به آسم، برونشیت مزمن، سی‌او‌پی‌دی، فیبروز ریوی، و یا آمفیزم مشاهده می‌شود.

از اسپیرومتری همچنین به منظور بررسی عملکرد ریه‌ها قبل از انجام عمل‌های جراحی استفاده می‌شود، همچنین در ارزیابی تاثیر درمان در بیماری‌های مزمن ریوی نیز اهمیت دارد. در صورت وجود علائم مشکوک یا تجربه مکرر سرفه و تنگی نفس، مشاوره با پزشک متخصص بیماری‌های ریه، به ویژه فوق‌تخصص ریه، توصیه می‌شود. مشاوره آنلاین از طریق سرویس‌های تله‌مدیسین می‌تواند به شناخت سریعتر علت مشکلات تنفسی و علائم کمک کند. در این شرایط، پزشک ممکن است اجرای تست اسپیرومتری را برای تشخیص وضعیت تنفسی شما توصیه کند.