واکسیناسیون یکی از مهم ترین دستاوردهای پزشکی در تاریخ بشر است. واکسن ها جان میلیون ها نفر را نجات داده و از بروز بیماری های فلج اطفال ، سرخک ، آبله مرغان و بسیاری دیگر از بیماری های عفونی جلوگیری کرده اند.
با وجود سابقه اثبات شده ایمنی و اثربخشی واکسن ها ، هنوز هم برخی افراد در مورد ایمنی آنها تردید دارند. این تردیدها می تواند منجر به عدم واکسیناسیون کودکان و بزرگسالان و در نتیجه شیوع بیماری های قابل پیشگیری شود.
در این مقاله ، به بررسی شواهد علمی مربوط به ایمنی واکسیناسیون می پردازیم و به برخی از افسانه های رایج در مورد واکسن ها پاسخ می دهیم.
فهرست مطالب
واکسیناسیون چیست؟
واکسیناسیون یا ایمن سازی روشی برای ایجاد ایمنی در برابر بیماری های عفونی است. این روش با تزریق ، استنشاق یا خوراکی به بدن ، آنتی ژن های ضعیف شده یا کشته شده ی یک بیماری را به بدن وارد می کند. سیستم ایمنی بدن در پاسخ به این آنتی ژن ها ، آنتی بادی و سلول های T تولید می کند که در برابر آن بیماری خاص ، مصونیت ایجاد می کنند.
تاریخچه واکسیناسیون
اولین واکسن توسط ادوارد جنر در سال 1796 برای بیماری آبله ابداع شد. جنر مشاهده کرد که دوشندگان گاو که به بیماری خفیف گاوی مبتلا شده بودند ، به آبله مبتلا نمی شوند. او با تزریق مایع تاول های گاوی به یک پسر 8 ساله ، او را در برابر آبله مصون کرد.
در قرن نوزدهم ، لوئی پاستور ، دانشمند فرانسوی ، واکسن های دیگری برای بیماری های هاری ، شاربن و کزاز ابداع کرد. در قرن بیستم ، دانشمندان واکسن های بسیاری دیگر را برای بیماری های فلج اطفال ، سرخک ، سرخجه ، اوریون ، آبله مرغان ، دیفتری ، کزاز ، سیاه سرفه و آنفولانزا ابداع کردند.
واکسن ها چگونه کار می کنند؟
واکسن ها نوعی از پیشگیری از بیماری هستند که به بدن شما کمک می کنند تا در برابر یک بیماری خاص ، مانند آنفولانزا یا سرخک ، مصونیت ایجاد کند. در واقع واکسن ها این کار را با آموزش سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و مبارزه با میکروب (ویروس یا باکتری) خاص انجام می دهند.
پس می توان گفت که واکسن ها با آموزش سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و مبارزه با یک پاتوژن خاص ، مانند ویروس یا باکتری ، عمل می کنند. آنها این کار را با قرار دادن بدن در معرض یک نسخه ضعیف شده یا غیرفعال شده از پاتوژن یا بخشی از آن ، انجام می دهند. این کار باعث می شود که سیستم ایمنی بدن آنتی بادی ها و سلول های T را تولید کند که می توانند با پاتوژن واقعی مبارزه کنند.
انواع واکسن ها
واکسن ها به انواع مختلفی تقسیم می شوند ، از جمله:
واکسن های زنده ضعیف شده
این نوع واکسن از یک نسخه زنده اما ضعیف شده از پاتوژن استفاده می کند. این پاتوژن به اندازه کافی ضعیف است که نمی تواند فرد را بیمار کند ، اما هنوز هم می تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کند. نمونه هایی از این نوع واکسن شامل واکسن های سرخک ، اوریون ، آبله مرغان و فلج اطفال است.
واکسن های کشته شده
این نوع واکسن از یک نسخه کشته شده از پاتوژن استفاده می کند. این پاتوژن دیگر نمی تواند تکثیر شود ، اما هنوز هم می تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کند. نمونه هایی از این نوع واکسن شامل واکسن های آنفولانزا ، هاری و کزاز است.
واکسن های زیر واحدی
این نوع واکسن از بخش هایی از یک پاتوژن، مانند پروتئین ها یا پلی ساکاریدها، استفاده می کند. این بخش ها به اندازه کافی بزرگ هستند که سیستم ایمنی بدن را تحریک کنند، اما به اندازه کافی کوچک هستند که نمی توانند فرد را بیمار کنند. نمونه هایی از این نوع واکسن شامل واکسن های هپاتیت B و پنوموکوک است.
واکسن های mRNA
این نوع واکسن از mRNA استفاده می کند که به سلول های بدن دستور می دهد تا پروتئین های خاصی از پاتوژن را تولید کنند. این پروتئین ها سپس سیستم ایمنی بدن را تحریک می کنند. نمونه هایی از این نوع واکسن شامل واکسن های کووید-19 است.
واکسن های توکسوئید
این نوع واکسن از سموم غیرفعال شده یک پاتوژن استفاده می کند. این سم دیگر نمی تواند فرد را بیمار کند ، اما هنوز هم می تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کند. نمونه ای از این نوع واکسن شامل واکسن کزاز است.
واکسن ها چقدر ایمن هستند؟
واکسن ها به طور کلی بسیار ایمن هستند و سابقه طولانی در پیشگیری از بیماری های جدی و کشنده دارند. برخی از دلایل ایمنی واکسن ها ، شامل موارد زیر است:
- آزمایشات دقیق: قبل از تایید و عرضه ی هر واکسن ، آزمایشات دقیق و گسترده ای بر روی آن انجام می شود تا از ایمن و موثر بودن آن اطمینان حاصل شود.
- نظارت مستمر: پس از عرضه ی واکسن ها نیز ، به طور مداوم بر عوارض جانبی احتمالی آنها نظارت می شود تا در صورت بروز هرگونه مشکل ، به سرعت اقدامات لازم انجام شود.
- مزایای بسیار بیشتر از خطرات: فواید واکسیناسیون به طور قابل توجهی بیشتر از خطرات احتمالی آن است. واکسن ها جان انسان ها را نجات می دهند و از بروز بیماری های جدی و ناتوانی های مادام العمر جلوگیری می کنند.
حقایقی درباره ی واکسن ها
واکسیناسیون یکی از موثرترین روش ها برای پیشگیری از بیماری های عفونی است. واکسن ها با تحریک سیستم ایمنی بدن ، به بدن کمک می کنند تا در برابر بیماری های خاص مقاوم شود. در ادامه برخی از حقایق مهم درباره ی واکسیناسیون شامل موارد زیر است:
- واکسن ها بی خطر و موثر هستند.
- واکسن ها قبل از توزیع به طور کامل آزمایش می شوند و بی خطر بودن آنها به اثبات می رسد.
- عوارض جانبی واکسن ها معمولاً خفیف و موقتی هستند، مانند درد یا تورم در محل تزریق.
- فواید واکسیناسیون به طور قابل توجهی بیشتر از خطرات آن است.
- واکسن ها جان انسان ها را نجات می دهند.
- واکسن ها سالانه جان میلیون ها نفر را در سراسر جهان نجات می دهند.
- واکسیناسیون به ریشه کن شدن بیماری های بسیاری مانند آبله ، فلج اطفال و سرخک کمک می کند.
- واکسن ها برای همه افراد در هر سنی ضروری هستند.
- برخی از افراد ، مانند زنان باردار و افراد دارای نقص سیستم ایمنی ، ممکن است نیاز به واکسن های خاصی داشته باشند.
- واکسیناسیون به محافظت از افراد آسیب پذیر کمک می کند.
عوارض جانبی واکسیناسیون
واکسیناسیون یکی از مهم ترین دستاوردهای علم پزشکی در جهت پیشگیری از بیماری های عفونی است. با وجود فواید بسیار زیاد واکسیناسیون ، مانند کاهش مرگ و میر و بیماری های ناتوان کننده ، عوارض جانبی جزئی و گاه نادر نیز می تواند از آن ناشی شود.
عوارض جانبی خفیف و رایج
- درد ، تورم و قرمزی در محل تزریق
- خستگی
- سردرد
- تب
- درد عضلانی
- لرز
- حالت تهوع
عوارض جانبی نادر و جدی
- واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)
- التهاب عضله قلب (میوکاردیت)
- التهاب پرده دور قلب (پریکاردیت)
- تشنج
- گیلن باره
جمع بندی
واکسیناسیون یک راه ایمن و موثر برای محافظت از افراد در برابر بیماری های عفونی است. شواهد علمی نشان می دهد که واکسن ها به طور کلی بسیار ایمن هستند و عوارض جانبی جدی نادر است. مزایای واکسیناسیون بسیار بیشتر از خطرات احتمالی آن است.
با توجه به نکات بالا ، واکسیناسیون یکی از مهم ترین دستاوردهای پزشکی در تاریخ بشر است. در اکثر کشورهای جهان ، برنامه های ملی واکسیناسیون وجود دارد که به طور رایگان یا با هزینه کم واکسن های ضروری را به کودکان ارائه می دهد.
